Archive for the ‘Resurslar’ Category
SMART TƏHSIL-SMART GƏNCLIK
SMART Təhsilin və SMART Rəqamsal proqramlarının
anlamı nədir?
- Dünyanın istənilən nöqtəsindən bilik kontentinə girib keyfiyyətli bilik almaq – SMART təhsildir.
- SMART təhsil təlim prosesini, metod və texnologiyaların modernləşdirmə prosesinin konsepsiyasıdır.
- SMART təhsil proqramları ənənəvi təlim proqramlarının rəqamsal restruksasiyası.
- SMART Azərbaycan dili rəqəmsal proqramları təbii və süni idrak mexanizmləri ilə qurulan –“Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dili” TQSAD proqram modelı əsasında qurulmuşdur.
- SMART təhsilin –SMART rəqəmsal proqramları- proqramın istənilən nöqtəsindən istənilən biliyi interqrativ olaraq tam bir şəkildə əldə edilərək öyrənilməsi deməkdir
- “SMART Azərbaycan dili” rəqəmsal proqramlarının məqsədi şagirdlərin öyrənmə mühitində öz təfəkkür bacarıqlarını inkişaf etdirərək biliklərini yaradıb qurmasıdır.
Distant təlimin yaxın və uzaq perspektiv inkişafı.
Fatma xanım Bunyatova
Məktəblərin pandemiya ilə əlaqədar bağlanması və vəziyyətdən çıxış yolu kimi internet araclarından istifadə edərək şagirdlərə uzaqdan təlim vermək təhsilin inkişafını yeni bir müstəviyə internet və onun aracları üzərinə keçirmişdi.
Aydındır ki yaxın perspektivdə gibrid formatlı üz-üzə və on-layın, of-layın – on-layın təlimləri təhsilin aparıcı forması kimi qalacaqdır. Lakin bu təhsil formatlarında tətbiq edilən ənənəvi təlim yanaşmaları tam şəkildə işləmədiyini və dəyişilməyə labud olmasını teledərslərdə görmüş olduq. Bu yaranmış uyğunsuzluğu aradan götürmək üçün əsas diqqət ancaq çox saylı internet qurğularından istifadə edilməsində görüldüyü üçün bütün diqqət müəllimlərin bu araclarla işləmək bacarığına yiyələnməsinə yönəlibdir. Lakin yaranmış situasiyaya bir az dərindən baxanda müəllimin ənənəvi bacarığı distant təlimdə yer almadığını görmək olur və perspektivdə müəllimlərin öz təlim bacarıqlarının dəyişdirməsi labuddur. Müəllim öz təlim bacarıqlarını dəyişəndə bu dəyişmə də öz tərəfindən distant təlimin gedişatını dəyişdirir.
Perspektivdə distant təlimdə nə dəyişilməlidir, müəllımlər hansı yeni bacarıqlara yiyələnməlidirlər?
Gözlənilən dəyişiklik 4 istiqamətdə olacaqdır:
1.Təlim məqsədi dəyişəcəkdir.
Öyrətmə məqsədi daşıyan fəal təlim uzaqdan aparılan təlimdə özünü doğrultmur. Bütün dünyanın biliklərini şagirdlərə vermək olmaz. Amma onları bu biliklərin öyrənmə yollarına, bu bilikləri həyatı biliklərə çevirərək yaşam tərzində tətbiq etmə bacarığına yiyələndirmək olar. Məhz buna görə də ənənəvi öyrətmə texnologiyası distant təlimdə öyrənmə texnologiyası ilə sintez edilməlidir. Müəllim öyrətmə ilə öyrənmənin arasındakı balansı 40-60% arasında etməlidır. Müəllimin məqsədi şagirdlərdə verilənlərin mənimsəmə bacarıqlarınin formalaşması ilə yanaşı onlarda verilmişlərdən öz biliklərini qurma bacarıqılarının yaradılması olacaqdır.
Distant təlimin məqsədi öyrətmə-öyrənmə olacaqdır.
2. Fənn biliklərinin kontenti və onların quruluşu yeniləşəcəkdir.
Fənn biliklərinin kontentindən nə yeniləşəcəkdir?
- Fənn biliklərinin məzmununda seçim edilməli və ikinci , üçüncü dərəcəli biliklər kontentdən çıxarılmalıdır.
Vacib şərt: 100 bilik daşıyıcısı olmaqdansa, yüz bilik yaratma əməllərin sahibi olasan..
- Təbii və süni idrakın hərəkət mexanizmlərindən istifadə edərək fənn bilikləri çözülüb invariant və dəyişən biliklərə ayrılacaq və nömrələnəcəkdi. Ayrılmış və nömrələnmiş biliklər tamlıq sxemində, tam bir şəkildə koordinat şəbəkəsində qurulacaqdır. Şəbəkənin bilik yuvaları hər tədris ili yeni biliklərlə genişlənəcəkdir. Məsələn: Azərbaycan dili fənn biliklərinin tamlıq sxemi fonetika, leksika, morfologiya və sintaksisə aid olan biliklərdən ibarətdir. Hər tədris ilində 1-1X siniflərə kimi sxemdə ki bilik yuvalarına yeni biliklər yerləşdirilir. Bu daxili genişlənmədə biliklər idrakın inkişaf səviyyələrinə uyğun olaraq tək bir bilik vahidi kimi yox bir-biri ilə əlaqəli tətbiq, təhlil edilib öyrənilir və operasional əməllərdən keçirilərək keyfiyyətcə yeni bir biliyə çevrilirlər.
Təhsilin transformasiyası.Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dilinin Rəqəmsal proqramı
Fatma xanım Bunyatova
2008- ci ildən qəbul olunan və bu günə kimi təlim prosesində tətbiq olunan kurikulum proqramları dövlət tərəfindən dəstəkləndiyi üçün dayanıqlı təhsil sisteminin işlək proqramıdır. Hər dörd ildən bir proqramlarda düzəlişlər aparılır, yenilənir və aşkarlanan çatışmamazlıq aradan götürülür. Lakin düzəlişlər kosmetik xarakterini daşıdığı üçün, o keyfiyyətcə müsbət dəyişikliklər gətirmir. Buna səbəb isə proqram biliklərinin özüldən məntiqsiz, natamam bir sxemdə öyrətmə və bilik ötürmə yollarında qurulmasıdır.
COVİD-19 üz-bəüz təhsili ildırım surəti ilə dəyşdirərək distant təhsilə çevirdi. Təhsilin yeni forması yeni görümləri, yeni baxışlarları tələb edir. Köhnə proqram quruluşunda olan dərsliklərdəki bilikləri süni idrak modeli ilə yaradılan internet qurğularına köçürdüb şagirdlərdən onları əzbərləyib yadda saxlamaq, onları eyni müstəvidə tətbiq etmək kimi tələblər artıq effektsizdi. Fənn proqramları yüksək texnologiyalar əsasında qurulan internet qurğularına adekvat olaraq elmi əsaslarla qurulmalıdı.
Bu problemin həll yollarından biri kimi Alternativ “Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dili” Rəqəmsal proqramıdır. Bu proqramı Azərbaycanda dayanıqlı təhsil sisteminin elmi əsaslarla transformasiyasına (köklü dəyişikliyə) atılan ilk addım kimi qiymətləndirmək olar. Proqram Jan Piajenin təbii idrak və Lütfi Zadənin süni idak nəzəriyyələri əsasında qurulmuşdu. Bu proqramı Azərbaycanda dayanıqlı təhsil sisteminin elmi əsaslarla transformasiyasına (köklü dəyişikliyə) atılan ilk addımlardan biri kimi dəyərləndirmək olar
Read the rest of this entry »Baxış: 2026Öyrədilən şagirdlərin öyrənən və yaradan şagirdlərə çevrilməsi.
Fatma xanım Bunyatova
Bakının T. Həsənov adına 23 nömrəli eksperimental məktəbində “Öyrətmədən öyrənməyə keçid” layihəsinin ikinci ilində məqsəd müəllimlərin “Biliklərin tamlıq və qeyri səlis modelləşdirmə — BTQSM texnologiyası ilə yaradılan «Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dili” proqramları ilə sərbəst olaraq konstruktiv dərsin dizaynını etmək, yaradıcı tapşırıqları hazırlamaq, onları qiymətləndirmək, şagirdlərin komandada təlim fəaliyyətlərinin çox strukturlu qurmaq ilə yanaşı şagirdlərin idraklarının inkişaf yolunu izləmək idi. Alternativ proqramda diqqət şagirdlərin yazılı və şifahi nizamlı nitqlərinin inkişafına yönəldilmişdi. Bu inkişaf şagirdlərin anlamlı təlim fəaliyyətində, bilmədikləri, başa düşmşdikləri hər bir sözün mənasını, anlamını ortalığa çıxartmaq və onu suallaşdırıb aydın etmək istiqamətində gedir. Sual vermə və sualları cavablandırmaq bacarığı vacib dil qabiliyyətlərindən Read the rest of this entry »Baxış: 1487
Müəllimlərin təlim fəaliyyətlərinin intensiv dəyişdirilməsi Bakı ş. T. Həsənov adına 23 № eksperimental məktəbi. “Öyrətmədən öyrənməyə keçid” layihəsi
Təlimatlı təlim
Fatma xanım Bunyatova
«Öyrətmədən öyrənmə keçid» layihəsinin tədris prosesində tətbiq olunmasının ikinci ilinin ortalarında iki müəllim layihəyə qoşulmaq istədiklərini bildirdilər. Layihə iştirakçılarının çox irəlidə olduqlarını nəzərə alaraq bu müəllimlərlə dərs zamanı intensiv olaraq təlimatlı təlim keçirildi.
Nədir təlimatlı təlim?
Təlimatlı təlimdə dərs zamanı müəllim ona göstərilən və öyrədilən formada dərs keçir. Bu forma xüsusi olaraq intensiv təlimə hazırlanmış “4 fəaliyyətli konstruktiv təlimdir”. “4 fəaliyyətli konstruktiv təlimdə” hər bir fəaliyyətin məzmunu, müəllim və şagirdlərin bu fəaliyyətdə görəcək işlərin açıqlaması ilə yanaşı müəllimin və şagirdlərin gördükləri işin nəticəsi nədən ibarət olduğu da göstərilibdir. Dərsdə alınan nəticə yerində müzakirə edilərək korrektə edilir.
Təlimatlı dərsdə müəllim öncə komandalarda şagirdlərin təlim fəaliyyətini qurmağa öyrənir, və sinfin idarə edilməsi yollarını əyani şəkildə izləyir. Təlimatlı təlimdə, abstrakt yox real idarə etmə hərəkətlərin mənası açıqlandığı, bu hərəkətlərin işləkliyini real göründüyü üçün təlimin müəllimlər üçün keyfiyyət dərəcəsi yüksək olur.
2 sinifdə Mustafayeva Ş. Apardığı təlimatlı dərsdən fraqmentlər.
Mövzu “Odunçunun səhvi”
1-ci fəaliyyət mövzunun mənasının, məğzinin açılması idı. Bunun üçün müəllim Read the rest of this entry »Baxış: 1634
Öyrət-mədən öyrənmə yollarından
Bakı şəhəri 23 №-li tam orta məktəbinin ibtidai sinif müəllimi
Taliyə Nəbiyevanın “Öyrətmədən öyrənməyə keçid»
layihəsi çərçivəsində 2-ci sinifdə nümayiş dərsi.
Mövzu “Şir və siçan”
Dərsin məqsədi:
-şagirdlərin şifahi və yazılı nitqlərini inkişaf etdirmək;
-şagirdlərin təxəyyüllərində təmsil surətlərinin yaradılması;
— komandada bir- birilərinə köməklik etmək bacarığını inkişaf etdirmək;
Dərsi öyrəniləcək mövzunu adını elan edəndən sonra şagirdlərin təxəyyüllərində “təmsil” obrazının yaranması üçün onların şeir, nağıl və hekayə haqqında biliklərini üzə çıxartmaq üçün sinfə sual verirəm. Read the rest of this entry »Baxış: 2022
Technology of modeling of integrity and fuzzy model of knowledge – IFMK Biliklərin tamlıq məntiqi və qeyri səlis modellinin modelləşdirmə texnologiyası
Fatma khanim Bynyatova
Intellect school Azerbaijan
fatmaxanum@rambler.ru
Gulbala Salamov
Hacettepe University, Turkey
g.salamov@gmail.com
Abstract Rapid development of technology requires high intellectual and social skills from the growing generation. But it is impossible to acquire these skills mastered at school. One of the reasons is that the system requires only acquiring knowledge. Acquisition is the elementary level of cognitive activity, and even though ICT is used in this structure, high-level cognitive skills are not formed in students’ minds. ICT is based on the artificial cognition, and the content of the knowledge is constructed illogically i.e. from its parts to the whole content.Artificial intelligence was created by Lutfi-Zadeh. Piaget worked on the human beings’ ability of constructing cognitive skills in the cognitive theory. In order to form high level cognitive abilities in students’ minds, the model of artificial cognition and the model of natural cognition should be modeled and the knowledge should be placed logically in IFMK i.e. inthe model integrity and fuzzy model.
Biliklərin tamlıq məntiqi və qeyri səlis modellinin modelləşdirmə texnologiyası
Abstrakt.Texnologiyanın surətlə inkişafı ənənəvi təhsil yanaşmalarında böyüyən nəslin əldə etdiyi bacarıqları bu inkişafı təmin etmir. Tələb olunan bacarıqlar isə: təhlil etmə, yaratma, biliyi bir səviyyədən o biri səviyyəyə çevirmə, biliklər üzrə əməllərin aparılması, komandada işləmək, məsuliyyətli olmaq bir sözlə yüksək intellektual və sosial bacarıqlardı. Lakin bu bacarıqlara böyüyən nəsil ənənəvi təlim prosesində, və təmasda olduğu biliklərin məzmun quruluşunda yiyələnə bilmir. Bunun ən başlıca səbəbindən biri biliklərin mənimsəmə məqsədi daşıyan quruluşudur. Mənimsəmə idrak fəaliyyətinin ibtidai səviyyəsidir, və ona görə də bu quruluşda İKT bütün resurslarından istifadə edilsə də şagirdlərdə yüksək idrakı bacarıqlar formalaşa bilmir. Bu ondan irəli gəlir ki İKT süni idrak üzərində qurulub, biliklərin məzmunu isə əsrlər boyu ənənəyə uyğun məntiqsiz halda illərlə hissədən tama çıxmaqla qurulubdur.
Süni idrak nəzəriyyəsini Lütfi-Zadə yaratmışdır (1). Piaje isə idrak nəzəriyyəsində- insanın təbii düşünmə yolunu və bu yolda idraki bacarıqlarının qurulması yollarını göstərmişdir (2) , amma fərqli dillərdə. Piaje psixoloji , Lütfi Sadə isə riyazi dildə.
Əgər biz insanın düşünmə yolunu Piajenin tamlıq məntiqi ilə modelləşdirib , onda izomorf olaraq bilikləri modelləşdirsək , onda alınan modeldə təbii idrakın-düşünmə yolu süni idrakın düşünmə yolu ilə qurulan biliklərlə üst-üstə düşə bilər. Bu tamlıq və qeyri səlis modeldə olan biliklərlə təlim zamanı çalışan hər bir fərd öz düşüncə yoluna uyğun qurulan biliklərlə təmasda olanda o həm düşüncə yolunu qurur həmdə ona adekvat olaraq bilik strukturlarını yaradır.
Baxış: 1131
EJER congres may 2018 ANTALYA AKDENİZ UNİVERSİTETİ
Eğitimde Bütünlük ve Bulanık Mantığın Uygulanması
1 Fatma khanim Bunyatova
«İntellect school-İdrak mektebi” Baku
2 Sudaba Hasanova
Ortaokul No 23, Baku, Azerbaijan
Abstract:Azerbaycanda egitim mufradatinin amaci kazanilan bilgilerin uygulanmasidir ve bu amaca tam olarak bulasilmamaktadir. Teknolojinin hizli gelisimi sirasinda, bireyler
sadece bilgiyi hatirlamak için deyil, ayni zamanda onu yaratmak, deyistirmek ve analiz etmek icin daha yüksek bilissel becerilere ehtiyac duyar.Bu kosullari yerine getirmek için ilk Read the rest of this entry »Baxış: 3196
ICRES 2017: International Conference on Research in Education and Science TRANSITION FROM TRADITIONAL LESSON TO CONSTRUCTIVE LESSON, IE. TRANSITION FROM TEACHING TO LEARNING
Nazim Gardashov
Deputy Director
High school 149 Xazar distrasct Baku
Abstract: At the beginning of the 21st century, educational system in Azerbaijan was reconstructed and
modernized. The usage of innovative teaching technologies, ICT and pedagogical technologies, the application
of active, project, problem and constructive teaching are considered one of the essential issues. New pedagogical
studies should be carried out in order to solve these problems and to find out their being effective. In the
traditional way of teaching which was applied for centuries, the teacher was required to transfer knowledge and
the students were required to remember and apply their knowledge properly.The traditional way of teaching was
based on pragmatism — one of trends of the education philosophy ie. the teacher was in the center of the
teaching process, the pupils were acquiring knowledge passively, teacher-student relations were like subjectobject.
Therefore, it is right to abandon traditional way of teaching completely because it is a teaching theory and in this
teaching process which is based on theory mental skills of cognition such Read the rest of this entry »Baxış: 1729
Конструктивный урок русского языка в 7 классе
Фатма ханум Бунятова
Этот урок проведен мною по предложению директора школы №23 г. Баку Юлии Керимовой. По словам директора, она теоретически знакома с идеями конструктивизма, а практически нет. Было предложено провести несколько открытых уроков в старших классах и показать, как? каким образом, при каких условиях и обстоятельствах ? происходит рождение в мышлении учащихся новых знаний в конструктивной среде обучения.
Первый урок был проведен в 7 классе по русскому языку.
Тема урока была «Союз» .Эта тема изучалась учащимися на протяжении многих лет без логической связки , отрывисто друг от друга.
Цель урока была показать, как учащиеся конструктивно в интерактивной форме обсуждения, имеющиеся свои знания преобразовывают в качественно новые и строят свои знания. Read the rest of this entry »Baxış: 2160